Na de winterrust is het weer tijd voor een blogartikel. Afgelopen maanden hebben onze buren uitgebouwd en moest er een nieuwe erfafscheiding neergezet worden. 
Ik ben gaan kijken naar duurzame opties. Het was nog even zoeken naar iets wat zowel de buren als ons blij maakte, want de buren wilden graag een strakke schutting en wij speels, groen, natuurlijk.

Uiteindelijk zijn we eruit gekomen en hebben de buren gekozen voor betonnenpalen met betonplaten en daartussen schermen. De betondelen zorgen ervoor dat de schutting lang stevig blijft staan en ook niet snel gaat rotten. Duurzaam in de zin van 'gaat lang mee' dus, maar voor de insecten, bijen, vlinders en vogels niet zo interessant. 

Wij hebben aan onze kant op verschillende plekken gaastrellis er tegenaan gezet zodat we er verschillende klimplanten op kunnen laten groeien. En voor de speelse afwisseling ook geschilde ronde kastanjepalen. 

Tegen de nieuwe erfafscheiding hebben we de volgende klimmers aangeplant (natuurlijk biologisch):

• Rode druif Suffolk Red (goede resistentie en smaak)
• Clematis armandii (wit, wintergroen)
• Wilde Kamperfoelie (roze, gelig, goed voor met name nachtvlinders)
• Clematis miss Bateman (wit)
• Clematis budapest (paars)
• Rode Aalbes
• En de Wilde Wingerd achterin de tuin kan zich over het achterste stuk gaan uitbreiden.

Daarnaast heb ik onder ons appelboompje nog wat kruipend zenegroen (goed voor 3 solitaire bijen (gewone sachembij) hommels, honingbijen en vlinders zoals de aardbeivlinder) geplaatst, omdat het koperknoopje er niet wil blijven groeien. Kruipend zenegroen kan beter tegen schaduw.
We hebben de glansmispel een paar meter verplaatst omdat we over een paar jaar het schuurtje naar achter in de tuin willen verplaatsen, wanneer de tegels echt te scheef gaan liggen en ze toe zijn aan vervanging. Op die manier kunnen we vooraan in de tuin nog een extra stuk groen maken.
We hebben de glansmispel nu op zo'n plek gezet dat hij inkijk van de flat achter ons huis beperkt.
Onder de glansmispel heb ik ook kruipend zenegroen geplaatst en smeerwortel. En gelukkig zit hij vol in knop dus komt er van de zomer veel nieuw blad aan.

De smeerwortel zorgt er met zijn penwortel voor dat de voedingstoffen van dieper uit de bodem beschikbaar komen voor de boom. Ook is hij goed voor insecten en kan zijn grote blad dienen als mulch.

Daarnaast hebben we op de nieuwe muur van de uitbouw een oud luik en een zonnelamp in oude stijl geplaatst. Er gaat een druif tegenaan groeien. Om de druif voldoende water te geven hebben we een Olla ingegraven. Een Olla is een waterkruik van terracotta klei gevuld met water, waar de wortels van de plant naar toe kunnen groeien en die langzaam water afgeeft. 

Vanwege het plaatsen van de nieuwe erfafscheiding moesten er ook een aantal planten tijdelijk uit de grond (Helenium rauchtopas en Wilde akelei) deze hebben we nu terug geplaatst met daarbij nog allerlei mooie aanvullingen zoals Echinecea, Chrysant herbstbrocat, Allium Mount Everest, maar ook inheemse planten als Salvia, Knautia, Kogeldistel en Rudbeckia.
En hebben we Wilde peen gezaaid, ook al zo'n mooie voor 7 solitaire bijen (zoals de witkopdwergzandbij) hommels en vlinders (zoals de Koninginnnepage)

Voor de moestuin ben ik begonnen met aardappels in bakken te poten. In mei verplaats ik wat Dahlia's in de bak en maak ik ruimte voor radijs, sla, palmkool, sugarsnaps en erwten. Dit jaar zullen de bakken een mix worden van plukbloemen en groenten.

Wat een zonnige dagen! Helaas te veel warmte voor de planten. Het schaduwhoekje met de Hebe en Heide staat er nog mooi bij, maar de persicaria en leptinella (bodembedekker bij de appelboom) zijn helemaal bruin. De dahlia's gaan goed, ze zijn wat laat vergeleken met andere tuinen, maar dan kan ik er lang van genieten.
De framboos was dit jaar al vroeg verdroogd, dus kort geknipt en kijken of het volgend jaar weer wat wordt. De kruiptijm staat er fris bij. Het blijft experimenteren met een tuin.

We hebben weer een kijkje genomen in het voedselbos in Zeewolde.
Vorig jaar was ik er ook, zie hier.

Dit jaar viel het vooral op dat alles een stuk hoger en ruiger was geworden. En zagen we appels, bessen, libelles, lieveheersbeestjes, bijen, rupsen, vlinders en een pad.

Vanmorgen de tuin in geweest om foto's te maken van mijn bakken. Dit jaar geen moestuin in de bakken, maar volop bloemenpracht. Biologische Dahlia's met inkarnaatklaver (​Trifolium incarnatum).
Ik hoop er prachtige bloemen van te plukken voor in huis. Onder andere in mijn japanse ikebana bloemen plateau.

Ik heb vorige week een aantal dahlia's getopt in de hoop dat er een stevigere plant door gaat groeien. Enkele heb ik niet getopt om het verschil te kunnen zien.

Maar waarom heb ik inkarnaatklaver tussen de Dahlia's geplant? dat is niet gebruikelijk.
Het is een experiment (zoals zoveel in de tuin en het leven ;) ) waarin ik de volgende doelen hoop te behalen:

• wanneer de dahlia's nog klein zijn bedekt de inkarnaatklaver de grond, zodat er minder andere kruiden (sommigen noemen het onkruid) opkomen, ​katten niet meer in mijn bak poepen en de grond minder snel uitdroogt.
• Nu de dahlia's groter worden kunnen ze de inkarnaatklaver gebruiken voor wat schaduw (mijn tuin op het zuidwesten wil nogal lang in de zon staan) en ze hebben wat houvast.
• Daarnaast draagt inkarnaatklaver bij aan een betere bodem in de bakken. Luchtigere structuur (al was de Makkelijke Moestuin mix die erin zit al luchtig) houden humusrijke grondstoffen vast en is een binder van stikstof. Dahlia's houden van veel voeding, dus hiermee hoop ik dat de inkarnaatklaver dit bied. (maar daar zou ik mij nog meer in moeten verdiepen)

Volgende keer waarschijnlijk een update met de eerste bloemen, want zoals je ziet zitten er al prachtige knoppen aan.

Ik kwam een mooi artikel tegen, oorspronkelijk geplaatst op het AD.
Daarin zaten een aantal eye-openers op het gebied van bloemenmengels voor insecten.

Insecten verhongeren doordat wij de verkeerde bloemenmengsels zaaien.
​Dat komt zo:

1. "Wilde bloemen mengsels bevatten zaden van uitheemse planten, onze insecten hebben dan niets aan deze zaden. Bijv. alleen een honingbij heeft er iets aan. Maar de honingbij is niet echt een wilde bijensoort, het is een gedomesticeerde bij. Je zou het een soort melkkoe voor de mens kunnen noemen. Heel veel wilde bijensoorten kunnen echter niets met deze uitheemse bloem. Ze zijn allemaal gespecialiseerd in bepaalde planten die van nature in Nederland voorkomen.’’
2. Uiteraard gaan in de ’wilde-bloemenmix’ ook inheemse soorten, zoals de korenbloem. De ecoloog: ,,Maar veel van die zaden worden opgekweekt in Oost-Europa. Zeker als daar veel mee wordt doorgekweekt, wordt die korenbloem net iets anders dan de ogenschijnlijk zelfde korenbloem die hier nog op een enkel graanveld groeit. Die bloem heeft andere genen, aangepast aan het Nederlandse milieu. Het erge is, die uitheemse korenbloem kan zich wel weer voortplanten en mengt zich met inheemse soorten. Daardoor krijgt de inheemse bloem nieuwe eigenschappen die minder geschikt zijn voor ons klimaat en onze insecten.’’
3. Als er met bloemen wordt doorgekweekt, redeneert de kweker vaak volgens het menselijk begrip. ‘Hoe mooier de bloem, hoe mooier die voor insecten zal zijn’, is de gedachtegang. Maar wat blijkt? Als je op uiterlijk kweekt, gaat dat ten koste van andere eigenschappen. En dan zie je dat bij voorbeeld de stuifmeeldraden achterblijven en zo’n bloem dus minder vruchtbaar wordt. Insecten vliegen naar zo’n doorgekweekte korenbloem in een bijenlandschap, maar vinden daarin geen voedsel. Dat onthouden ze. En dus slaan ze de goede korenbloemen over die verderop in dat hooilandje groeien. Zo beïnvloed je met menselijk ingrijpen onbedoeld een heel ecosysteem.’’

Daarom is het aan te raden bloemen te zaaien die eigen zijn in dat gebied.
Solitaire bijen (dus niet de honing-bij welke vee is voor de mens) heeft een bereik van 150 meter. Vele eilandjes met gebiedseigen bloemen zorgen dus voor een mooi buffet voor deze bij.

Maar hoe weet je dan wat gebiedseigen bloemen zijn voor jou? En hoe groot is dat gebied? is Nederland genoeg of moeten we per provincie of per 150 meter kijken? Zodra ik daar achter ben hoor je het van mij!

Daarnaast begint er heel wat te ontluiken in de tuin, de pessicaria komt op, pimpernel, framboos heeft weer bloemknoppen, de appelbloesem staat in volle glorie en de akerlei, tulpen en viburnum tinus bloeien.

Vandaag heb ik rondgewandeld op landgoed Haarzuilens en in het voedselbos. Prachtige afgestorven planten zoals de artisjok en mooi ontluikende knoppen. Hierbij een sfeer impressie. Wat hou ik toch van het prachtige groen van mosjes, zeker in deze tijd springt die kleur eruit!

Yes! We hebben een egel in de tuin. Het egelhuis is helemaal vol gebouwd met bladeren. Ik had er stro in gedaan, maar het zit nu zo vol blad dat ik het stro niet meer kan zien. Daarnaast heeft de egel zijn territorium gemarkeerd want hij heeft drolletjes achter gelaten in de ingang. Nu hopen dat hij een lekkere winterslaap heeft.

Vorige keer had ik het over het ‘ winter klaar’ maken van de tuin.
Een beetje meer niks doen is daarbij juist goed.
Zo creëer je fijne plekjes voor dieren om te overwinteren of voedsel te vinden.
 
Zo heb ik in mijn tuin een egelhuis geplaatst met bladeren erover en stro erin voor de warmte. Ik heb een vogelhuisje voor een roodborst en op juiste afstand eentje voor de koolmees, zo zitten ze niet in elkaars territorium. Een insectenhuis en een vogelvoederkooi met kleine gaten zodat de kleine vogels er rustig kunnen eten zonder weggejaagd te worden door de grote vogels. Deze voederkooi hangt weer op voldoende afstand van de vogelhuisjes omdat anders de vogels denken dat alleen de vogel die in dat huisje woont van de voederkooi mag eten.
Ook laat ik blad onder de struiken liggen en snoei ik pas in het voorjaar, zodat er nog schuilplekken zijn voor de vogels en de vlinders/rupsen die er in overwinteren.
 
En dit alles loont, waar ik een paar jaar geleden meestal eksters en duiven in de tuin had heb ik nu koolmeesjes, pimpelmeesjes, roodborstjes en winterkoning en huismusjes.
 
Ook voor mij is het genieten om in de herfst naar mijn tuin te kijken, die prachtige kleuren, maar ook de glansmispel en Hebe addenda die groen blijven. De vlinderstruik die nu nog steeds warm gele trosjes aanmaak, waar laatst nog een dagpauwoog op af kwam. En de duizendknoop met zijn prachtige rode pluimen.
 
Ieder seizoen heeft iets magisch….

Het is herfst, de laatste tomaatjes rijpen, de 10 appels geplukt. Hier en daar is nog een framboos en een goudsbloem te vinden. De duizendknoop (pessicaria amplexicaulis taurus) en dahlia’s (bishops children) staan er nog mooi rood/oranje bij en ook de vlinderstruik staat nog in bloei met prachtig warm gele pluimen. Van de week nog een magnifieke dagpauwoog vlinder op gezien.
 
Langzaamaan ben ik mij aan het voorbereiden op het winterklaar maken van de tuin, maar dat is veel minder werk dan jaren geleden toen ik net met tuinieren begon. Waar ik anders de bladeren allemaal opveegde laat ik nu een deel onder de struiken liggen, voor voeding en schuilplekken voor insecten en als huisje voor de egel. Ook laat ik alle oude takken aan mijn struiken zitten, deze ga ik pas in het voorjaar snoeien, zodat ook hier insecten in kunnen overwinteren.

Eindconclusie 02 oktober: De kool groeit goed, maar moet wel beschermd worden tegen slakken en andere dieren, want veel dieren lijken er dol op, zowel de zaden als de bladeren.

Eindconclusie oktober: Er zijn 3 tomaten rijp geworden, de rest is gaan schimmelen voordat ze rood werden. Het weer zat dit jaar niet mee. Wel kwam ik tot de conclusie dat de MM-mix beter werkt dan bio-kultura aarde voor deze tomatenplant. Echter vind ik de struiktomaatjes veel succesvoller en de moeite van het binnen voorzaaien en op laten groeien waard. Ik zou deze vleestomaten volgend jaar niet zaaien.

Een korte foto impressie van hoe de tuin er bij staat. Ik ben vooral heel blij met mijn ananaskers, want het duurde heel lang voordat die op kwam en ik had niet verwacht dat die het dit seizoen nog zou doen. Verder hebben we heerlijke sla soorten, radijs, palmkool, paksoi, snijbiet, knoflook, aardbei en verschillende boontjes uit de tuin kunnen eten. En komen er nog wortels, courgettes, komkommer, pompoen, vleestomaat en gele cherry tomaat, ananaskers en appel aan.

Helaas deed de klimmende winde het niet op de tipi dit jaar, maar de wilde wingerd aan de schutting gaat hard. Ook een prachtig boomblauwtje (vlinder) gezien in de tuin.
Daarnaast heb ik het zeeuws knoopje (Astrantia major ' ruby wedding') verplaatst, die kreeg te weinig ruimte van de pimpernel en is nog niet gaan bloeien door te weinig zon. Tussen de pimpernel heb ik nu duizendblad geplaatst in de kleur zalmroze (Achillea millefolium ' Lachsschonheit), zodat hij mooi staat bij het bordeaux rood van de pimpernel en het licht oranje/geel van de vlinderstruik (Buddleja ×weyeriana 'Sungold')

Kortom volop genieten!

Eindconclusie 10 aug: Het gaat goed met de afrikaantjes, allemaal opgekomen en allemaal groeien ze goed, maar ook niet te hard dat ze de bak overnemen (ik heb eerder een afrikaantje soort gehad wat een hele struik werd) Die onder het courgetblad groeien iets minder hard, dus ze houden wel echt van zon.

Eindconclusie 16 juli: Alhoewel er maar 1 van de 4 peterselie zaadjes op kwam, zelfs na nog een keer zaaien is de ene die op gekomen is wel tot een mooie grote lekker smakende plant gegroeid. Experiment daarom geslaagd.

Finca vrij staat voor vrije grond. Hier heb ik een week mee mogen werken in een permacultuurtuin als wwoofer. En wat heb ik genoten! Het was een prachtige zonnige week en de natuur was voor mijn komst lekker zijn gang gegaan. Maar de balans mocht wel meer terug in de tuin, zodat veel verschillende soorten planten de kans krijgen om te groeien in plaats van enkel de woekeraars. 

​Een jaar geleden maakte ik foto's van hoe de tuin er toen uit zag. (links) Inmiddels heb ik al weer allerlei dingen veranderd en toegevoegd (rechts). Dus leek het mij leuk om te laten zien hoe de tuin er nu uit ziet. Er zijn bij de schuifpui tegels eruit, daar heb ik goudsbloem/korenbloem/incarnaatklaver gezaaid. En achter het bankje heb ik ook tegels weggehaald en vlinderstruiken, duizendknoop en koperknoopje gepland. Ik heb wat tegels toegevoegd bij het koperknoopje veld, om zo de strakke lijnen uit de tuin te halen. Mijn dochter heeft een eigen moestuinbak gekregen en ik heb een hele verzameling aan potten en bakken bij elkaar gezet met mediterrane kruiden, aardappelen, aardperen, maar ook weer goudsbloem, korenbloem, inkarnaatklaver en pimpernel en zeeuws knoopje.

Rond Pinksteren bezocht ik het voedselbos Zeewolde. Een mooie rustige plek, ondanks een weg in de buurt. Het initiatief is in 2016 gestart en in 2018 is het grootste deel van het bos aangeplant. Je ziet er vele kleine bomen staan en hier en daar popt de incarnaatklaver op die destijds op het hele perceel ingezaaid met blauwe lupine en witte klaver om stikstof te binden en als groenbemester te werken. Er wordt er goed gebruik gemaakt van mulchen als methode: overal vond je oud blad tussen de boompjes om zo het vocht in de bodem langer vast te houden.

Het bos heeft een mooie opbouw met bospoel, fijne wandelpaden, een mooie afwisseling van vormen van een zomerpluk cirkel tot een fruitwijzer en een comfortabele plek met boomstammen om samen te komen. Het voelt prettig aan om er door te lopen en planten te ontdekken. Ook zagen we een wildcamera, ik ben benieuwd wat er allemaal 's nacht in dit voedselbos aan dieren rondspookt. 

Hier vind je meer informatie over voedselbos Zeewolde. Op de facebook pagina krijg je ook vaak leuke updates. En hieronder een impressie van mijn bezoek.

Het is een drukte met dieren in onze tuin. Vele lieveheersbeestjes, bijen, hier en daar een vlinder en vooral veel slakken. Maar onlangs hadden we toch wel een bijzonder beestje overdag op bezoek.

Het beestje liep over onze tegels op klaarlichte dag in de hete zon, probeerde onder ons peuterbadje te duiken en was hevig aan het piepen. Ik heb hem gevangen in een emmer. Eerst wist ik zo gauw niet wat het beste was om er mee te doen. Het diertje zal vast zijn moeder nodig hebben, maar waar....en dan uitzetten bij een natuurtuin een stuk verderop is ook niet handig. Daarom heb ik hem achterin in de schaduw onder de struiken terug gezet in de hoop dat het zijn familie snel weer zal vinden. 

Ik merkte sinds twee weken dat er slakken in mijn moestuinbakken kwamen. Terwijl ik slakkenschrikdraad heb geïnstalleerd. Wat bleek, het koperknoopje (Leptinella Squalida) groeide zo hard tegen de bak aan dat de slakken het als een brug gebruikte over het schrikdraad heen.
Dus vervolgens een stuk koperknoop weggestoken (aan de buurvrouw gegeven) en daar boomschorssnippers neergelegd. Zo groeit de koperknoop niet meer hoog en kan de slag niet meer voorbij het schrikdraad.

Afgelopen week ben ik bij het voedselbos in Haarzuilens geweest. Onderdeel van het Natuurmonumenten-gebied Landgoed Haarzuilens. Wat een prachtig stukje rust en natuur. Er waren zoveel verschillende soorten te zien (er staan wel meer dan 150 soorten eetbare planten) en het is mooi aangelegd met slingerpaadjes, een pondje en een picknickbank. Neem eens een kijkje:
http://www.lekkerlandgoed.nl/

Juli 2021 ben ik weer bij het bos geweest, wat stond er al veel te bloeien en groeien: rode en gele frambozen, braam, mispel, hazelnoot, artisjok en een soort die ik niet herken met rode bes, misschien een kers zoals prunus tomentosa thunb.

Even een korte update van mijn moestuinbakken, want is het niet een plaatje?

Op dit moment staat erin:

• Bietjes​
• wintersla
• winter postelein
• Rucola
• bieslook
• knoflook
• wortel
• meiraapjes
• paksoi
• afrikaantje
• radijs
• sugarsnaps
• spinazie
• peterselie
• lente ui
• Pluksla
• palmkool
• snijbiet
• stengelsla
• winter erwt

In voorbereiding zijn:

• Gele cherry tomaat​
• Rode vleestomaat
• Peper padron
• klim pompoen
• klim courget
• snack komkommer

Ik werk volgens het makkelijke moestuin principe. Belangrijk hierbij zijn de aardemix van de Makkelijke Moestuin en het bijvullen met de voeding. Ook het hanteren van vakken en aantal zaadjes per vak is van belang.